Φτάσαμε λοιπόν στην εποχή του χρόνου που ζούμε το εξής παράδοξο: για μερικές ημέρες βομβαρδιζόμαστε από παντού με συνταγές για τα καλύτερα μελομακάρονα που έχουμε δοκιμάσει ποτέ και τις αμέσως επόμενες ημέρες με δίαιτες για την καλύτερη ”αποτοξίνωση μετά τις γιορτές”, αφού σαν-δεν-ντρεπόμαστε τολμήσαμε και φάγαμε τα μελομακάρονα που φτιάξαμε. Η ιστορία είναι παλιά και γνωστή. Έχουμε φάει πολύ, έχουμε καταναλώσει ”κακές” τροφές όπως χοιρινό, ζάχαρη και αλκοόλ, άρα πρέπει οπωσδήποτε να κάνουμε κάτι ως αντιστάθμισμα. Σχεδόν πάντα, αυτό το κάτι είναι να περιοριστούμε στις σαλάτες και στους χυμούς με πράσινο τσάι, τζίντζερ, πιπέρι και κάποιο άλλο καινούργιο θαυματουργό υλικό που ανακοινώνεται κάθε χρόνο. Στόχος είναι να χάσουμε τα κιλά των εορτών και να διώξουμε από το σώμα μας τις βλαβερές τοξίνες που συσσωρεύτηκαν μετά τα εορταστικά τραπέζια.
Τον όρο αποτοξίνωση (detox) βέβαια τον συναντάμε και εκτός της εορταστικής περιόδου. Σύμφωνα με τις πληροφορίες που βρίσκει κανείς στο διαδίκτυο, οι κακές διατροφικές συνήθειες και ο γενικότερος σύγχρονος τρόπος ζωής που δεν είναι ”καθαρός” οδηγούν σε ”τοξίνωση” του οργανισμού και αυτή είναι η αιτία που αρρωσταίνουμε. Τα συμπτώματα της υποτιθέμενης τοξίνωσης φυσικά είναι άπειρα: από πονοκέφαλο, άγχος, αϋπνία, μυϊκούς πόνους, φούσκωμα, δυσπεψία, αρρυθμίες, τριχόπτωση, δερματικά προβλήματα, μέχρι υπογονιμότητα, αυτοάνοσα και καρκίνο. Ε, αν υπάρχει κάποιος/α που δεν έχει έστω και ένα από αυτά, να σηκώσει το χέρι του. Πραγματικά, το όλο πράγμα είναι τόσο επιστημονικά ανακριβές, που δεν ξέρω από πού να το πιάσω για να το εξηγήσω.
Χημικές ουσίες υπάρχουν παντού. Παντού. Το μήλο που τρώμε από το δέντρο στον κήπο μας αποτελείται από χημικές ουσίες. Οποιαδήποτε χημική ένωση (ή στοιχείο) είναι δυνητικά τοξική, από το κυάνιο μέχρι τη βιταμίνη C, εφόσον ξεπεράσει την αντίστοιχη ποσότητα που μπορεί να ανεχτεί ο ανθρώπινος οργανισμός. Με τον όρο τοξίνη συγκεκριμένα, εννοούμε μία ουσία που έχει παραχθεί από ζωντανό οργανισμό (φυτό, ζώο, μικροοργανισμό) και είναι επιβλαβής για κάποιον άλλον ζωντανό οργανισμό. Κλασικό παράδειγμα είναι η νευροτοξίνη που παράγει το βακτήριο του τετάνου, γι’ αυτό και σε πιθανή μας μόλυνση πρέπει να κάνουμε άμεσα αντιτετανικό ορό. Οι υποστηρικτές της αποτοξίνωσης συγχέουν τις τοξίνες με τις τοξικές ουσίες και προσπαθούν να μας πείσουν ότι οι πρώτες υπάρχουν στα περισσότερα τρόφιμα, στην κρέμα χεριών, στο απορρυπαντικό πλυντηρίου, στον αέρα που αναπνέουμε. Πουθενά δεν αναφέρεται όμως ποιες είναι αυτές οι τοξίνες. Για ποιες ουσίες συγκεκριμένα μιλάμε; Ποιος είναι ο ακριβής μηχανισμός δράσης τους; Όλες οι τοξίνες σχετίζονται με όλα τα νοσήματα; Με ποιον ακριβώς τρόπο βοηθά το τσάι να τις αποβάλουμε;
Στην πραγματικότητα, το συκώτι, οι νεφροί και το παχύ έντερο είναι τα βασικά από τα όργανα που συμμετέχουν στην απομάκρυνση των περιττών ή βλαβερών ουσιών από τον οργανισμό μας. Το συκώτι μετατρέπει χημικές ουσίες σε μία άλλη λιγότερο τοξική χημική μορφή τους, ενώ τα άλλα δύο φροντίζουν μετά να τις αποβάλλουν. Αυτή είναι η δουλειά τους, αυτό κάνουν κάθε μέρα από τότε που ξεκίνησαν να λειτουργούν. Αυτό δε σημαίνει ότι συγκρατούν αυτές τις ουσίες μέσα τους και πρέπει να τα καθαρίζουμε συχνά, όπως τα φίλτρα του κλιματιστικού. Σαφέστατα κάποιος που πίνει πολύ αλκοόλ θα βλάψει εν τέλει το συκώτι του, αλλά η βλάβη αυτή πρώτον δεν οφείλεται σε τοξίνες, και δεύτερον δεν αναστρέφεται αν πιει σμούθι με σταφύλι και κανέλα Κεϋλάνης.
Ένας πρακτικός λόγος που κάνει αυτές τις δίαιτες δελεαστικές είναι τα φαινομενικά άμεσα αποτελέσματά τους. Οι θερμίδες που προσλαμβάνονται με ένα τέτοιο πρόγραμμα είναι πάρα πολύ λίγες και αυτό έχει ως συνέπεια ο οργανισμός να αδειάζει τις αποθήκες του γλυκογόνου του, που είναι μία βασική μορφή άμεσης ενέργειας. Το αποθηκευμένο γλυκογόνο όμως συγκρατεί μία σημαντική ποσότητα νερού, το οποίο αποβάλλεται μέσω της διούρησης, κάτι που φυσικά έχει αντίκτυπο στο νούμερο της ζυγαριάς. Επίσης, συχνά προκαλείται και αύξηση των κενώσεων, είτε λόγω της υπερβολικής ποσότητας φυτικών ινών είτε λόγω της χρήσης συμπληρωμάτων / βοτάνων με καθαρτική δράση. Μόλις όμως επιστρέψουμε στις κανονικές διατροφικές μας συνήθειες, οι αποθήκες γλυκογόνου ξαναγεμίζουν και το έντερο αποκτά τον φυσιολογικό βαθμό πλήρωσης, οπότε και το βάρος επανέρχεται. Έτσι, οδηγούμαστε στο εσφαλμένο συμπέρασμα ότι το άμυλο μας παχαίνει και το κρέας μας προκαλεί δυσκοιλιότητα, ενώ η αποτοξίνωση δούλεψε και καλό θα ήταν να την επαναλάβουμε σύντομα.
Φυσικά, όπως κάθε πρόγραμμα διατροφής που δεν είναι ισορροπημένο, τα προγράμματα αποτοξίνωσης μπορούν να γίνουν επικίνδυνα. Οι πιο συνηθισμένες επιπτώσεις είναι ζάλη, ναυτία και διάρροια, ενώ μπορούν να εμφανιστούν ηλεκτρολυτικές διαταραχές και σημαντική έλλειψη πρωτεΐνης. Το ακραία παράλογο είναι ότι τα συμπτώματα αυτά παρουσιάζονται ως φυσιολογικά και θεμιτά, αφού οφείλονται στην ”κάθαρση” του σώματος από τις τοξίνες.
Δυστυχώς, διανύουμε μια περίοδο που η παραπληροφόρηση στον τομέα της υγείας έχει ξεπεράσει κάθε προηγούμενο όριο, με δυσμενείς συνέπειες που τις βιώνουμε καθημερινά. Είναι πολύ σημαντικό να μην εμπιστευόμαστε πηγές που δεν είναι αξιόπιστες, όχι μόνο σε θέματα διατροφής, αλλά και σε όλα τα υπόλοιπα. Καλή χρονιά σε όλους/ες!
Επίσημες πηγές για την αποτοξίνωση εδώ, εδώ και εδώ.
Τα άρθρα του site έχουν ενημερωτικό χαρακτήρα και δεν αποτελούν εξατομικευμένες οδηγίες. Για οποιοδήποτε θέμα σας απασχολεί, να απευθύνεστε σε ειδικό.